2002ko abenduaren 18ko New Yorkeko Nazio Batuen Batzarrean onartutako tortura eta bestelako tratu edo zigor krudel, jasangaitz edo umiliagarrien aurkako hitzarmenaren hautazko protokoloa Espainiako estatuak berretsi ondoren, 2009. urtearen amaieran, Gorte Nagusiek Espainiako Tortura Ekiditeko Mekanismo Nazionalaren funtzioak el Defensor del Pueblo esleitzea erabaki zuten eta oinarrizko eskubideen defentsa eta babes-lanak hasi zituenetik lan handia egin du torturaren prebentzioan.

JATORRIA

Gorte Nagusiek 2009ko azaroaren 3ko 1/2009 Lege Organikoaren bidez esleitu zizkioten el Defensor del Pueblo Espainiako Tortura Ekiditeko Mekanismo Nazionalaren (MNP) berezko eskumenak.

Behin eskumenak bereganatuta eta Ekiditeko Mekanismo Nazionala abian jartzeko egin beharreko guztiak eginda, askatasunaz gabetzeko tokietara bisitak egiten hasi zen 2010eko martxoaren 3an.

MNPk urtero Gorte Nagusien eta egoitza Genevan duen Nazio Batuen Tortura Ekiditeko Azpibatzordearen aurrean aurkezten duen txostenean jasotzen du bere jarduna.

EGITEKOAK

El Defensor del Pueblo burutzen dituen oinarrizko eskubideen defentsa eta babeseko eskumen zabalen barruan, Tortura Ekiditeko Mekanismo Nazionalak Espainiako Konstituzioko 15. eta 17. artikuluetan xedatutakoa betetzen dela bermatzea du oinarrizko helburu.

Funtzio hori betetze aldera, MNPak aurrezaintzako bisitak egiten ditu Espainiako administrazio publikoen mende dauden eta askatasunaz gabetzen duten zentroetara. Ikuskapen horien xedea Espainiako agintari publikoek eta horien zerbitzura dauden langileek Espainiako araudiak eskatutako eta establezimendu horietarako nazioartean onartutako irizpideei jarraiki jokatzen dutela egiaztatzea da, bulego horietan tratu txarrak edo torturen praktikak eragin ditzaketen baldintzak gerta ez daitezen.

MNPak hauek guztiak bisita ditzake: polizia-bulegoak (Guardia Zibila, Espainiako Polizia Nazionala, polizia autonomikoak eta udaltzaingoak), espetxeak, atxilotuen gordailu judizialak, adingabekoak babesteko eta aldatzeko zentroak, atzerritarrak hartzeko zentroak, zaintza-unitateak dituzten ospitaleak, polizia-instalazioak dituzten mugako kontrol-zentroak, poliziaren lekualdatzeko ibilgailuak, atzerritarrak aberriratzeko aireko edo itsasoko garraiobideak, ezkutuko bidaiariak dituzten ontziak, nahi gabeko edozein barneratze egiten ari diren bulegoak edo tortura eta bestelako tratu edo zigor krudel, jasangaitz edo umiliagarrien aurkako hitzarmenaren hautazko protokoloak eskatutako baldintzak bete ditzakeen beste edozein leku.

Aurrezaintzako funtzio horren garapenean, Espainiako agintariak beharrezkoak iruditzen zaizkion dokumentu eta txosten guztiak eman ahal izango dizkio el Defensor del Pueblo Tortura Ekiditeko Mekanismo Nazionalaren bitartez eta horiek eskatutako laguntza guztia eman beharko diote.

ANTOLAKETA

Tortura Ekiditeko Mekanismo Nazionala el Defensor del Pueblo barne Tortura Ekiditeko Mekanismo Nazional izendatutako unitatean egituratuta dago, el Defensor del Pluebloren lehen ondokoari atxikita eta horren buruan aholkulari-arduraduna dago.

1981eko apirilaren 6ko 3/1981 Lege Organikoa aldatzen duen azken xedapen bakarrean, era berean, Aholku Batzordea sortu zen Ekiditeko Mekanismo Nazionalak berezkoak dituen funtzioen egikaritzean lankidetza tekniko eta juridikoko organo gisa eta el Defensor del Pueblo xedapen horretan aurrez ikusitako funtzioak eskuordetu dizkion el Defensor del Pueblo ondokoa izango du buru.

Batzordea el Defensor del Pueblo bi ondokoek –horietako bat batzordeko presidentea izango da– eta gehienez 10 batzordekidek osatuko dute: Espainiako Abokatutzaren Kontseilu Nagusiak proposatutako batzordekide bat, Organización Médica Colegial erakundeak proposatuta izendatutako batzordekide bat, Espainiako Psikologoen Elkargo Ofizialetako Kontseilu Nagusiak proposatutako batzordekide bat, el Defensor del Pueblo lankidetza-hitzarmenak sinatuta dituen erakundeetako bi ordezkari gehienez eta, azkenik, el Defensor del Pueblo nork bere kabuz edo sozietate zibila ordezkatzen duten erakunde edo elkarteen izenean aurkeztutako hautagaien artean izendatutako bost batzordekide. Erakunde horrek sozietate zibilarekin eta Espainiako MNPrako interesgarriak diren gaietan egiaztatutako adituekin elkarrizketarako eta lankidetzarako bide iraunkorra finkatu nahi du Aholku Batzordearen bitartez, landu beharreko ikuspegiak aberastu ahal izateko.

Gaur egun, hau da Ángel Gabilondo Pujol Herriaren Defendatzailea buru duen Aholku Batzordearen osaera:

• Teresa Jiménez-Becerril Barrio, Herriaren Defendatzailearen lehen laguntzailea (Aholku Batzordeko berezko kidea).
• Patricia Bárcena García, Herriaren Defendatzailearen bigarren laguntzailea (Aholku Batzordeko berezko kidea).
• Luis F. Nieto Guzmán de Lázaro, diharduen abokatua, Espainiako Abokatuen Kontseilu Nagusiak proposatuta izendatua (mandatuaren amaiera: 2025).
• María Castellano Arroyo, Lege eta Auzitegi Medikuntzako katedradun emeritua, Espainiako Medikuen Elkargoaren Erakundea – Medikuen Elkargo Ofizialen Kontseilu Nagusiak proposatuta izendatua (mandatuaren amaiera: 2025).
• Vicenta Esteve Biot, psikologo klinikoa eta Valentziako Erkidegoko Psikologoen Elkargo Ofizialeko idazkaria, Espainiako Psikologoen Elkargo Ofizialen Kontseilu Nagusiak proposatuta izendatua (mandatuaren amaiera: 2023).
• Giza Eskubideen Aldeko Espainiako Elkartearen (APDHE) izenean, Maite Parejo Sousa, jarduneko abokatua eta APDHEko idazkariordea (mandatuaren amaiera: 2025).
• Luis Andrés Cucarella Galiana, zuzenbide prozesaleko katedraduna Valentziako Unibertsitatean (mandatuaren amaiera: 2025).
• Mª Dolores Galovart Carrera, magistratua eta Poboko babesleorde ohia [Galiziako Herriaren Defendatzailearen laguntzailea] (mandatuaren amaiera: 2023).
• Mª José García-Galán San Miguel, magistratua eta Europako Kontseiluko Tortura Prebenitzeko Batzordeko kide ohia (mandatuaren amaiera: 2023).
• Jesús López Medel Báscones, estatuaren abokatua eta Kantabriako eta Madrilgo diputatu ohia (mandatuaren amaiera: 2023).
• José Manuel Sánchez Saudinós, Herriaren Defendatzailearen idazkari nagusia; Aholku Batzordeko idazkari gisa jarduten du.