Dentro das amplas competencias na defensa e protección dos dereitos fundamentais que exerce o Defensor del Pueblo, o Mecanismo Nacional de Prevención ten como misión fundamental velar polo cumprimento do establecido nos artigos 15 e 17 da Constitución española.

Para o exercicio desta función, o MNP realiza visitas preventivas a centros de privación de liberdade dependentes das distintas Administracións públicas españolas. A finalidade destas inspeccións é verificar que os poderes públicos españois e o persoal ao seu servizo actúan conforme aos criterios esixidos pola normativa española e internacionalmente aceptados para este tipo de establecementos, para que non se dean as condicións que poidan facilitar os malos tratos ou as prácticas de torturas nestas dependencias.

O MNP pode visitar dependencias policiais (Garda Civil, Corpo Nacional de Policía, Policías autónomas e Policías locais), establecementos penitenciarios, depósitos xudiciais de detidos, centros de protección e de reforma de menores, centros de internamento de estranxeiros, centros hospitalarios con unidades de custodiados, centros de control fronteirizo con instalacións policiais, vehículos de traslado policial, medios de transporte aéreo ou marítimo para a repatriación de estranxeiros, buques onde estean confinados polisóns, dependencias nas que se estea a levar a cabo calquera internamento involuntario ou calquera outro lugar que puider reunir as condicións requiridas polo Protocolo Facultativo da Convención contra a Tortura e outros Tratos ou Penas Crueis, Inhumanos ou Degradantes.

No exercicio desta función preventiva, o Defensor del Pueblo, a través deste Mecanismo Nacional de Prevención, poderá solicitar ademais ás autoridades españolas todos aqueles documentos e informes que considere necesarios e estas deberán prestarlle toda a colaboración que se lles requira.

ORGANIZACIÓN

O Mecanismo Nacional de Prevención estruturouse dentro do Defensor del Pueblo como unidade denominada Mecanismo Nacional de Prevención, adscrita ao adxunto primeiro, á fronte da cal se encontra unha asesora responsábel.

Na Disposición Final única que modifica a Lei orgánica 3/1981, do 6 de abril, créase así mesmo un Consello Asesor como órgano de cooperación técnica e xurídica no exercicio das funcións propias do Mecanismo Nacional de Prevención, que será presidido polo adxunto no que o Defensor del Pueblo delegue as funcións previstas nesta disposición.

O Consello estará integrado polos dous adxuntos do Defensor del Pueblo -un dos cales será o presidente deste- e por un máximo de 10 vogais: un vogal por proposta do Consello Xeral da Avogacía Española, outro designado por proposta da Organización Médica Colexial, un terceiro por proposta do Consello Xeral de Colexios Oficiais de Psicólogos de España, ata dous representantes de institucións coas que o Defensor del Pueblo tivese subscritos convenios de colaboración e, finalmente, cinco vogais, que serán designados de entre as candidaturas que, a título persoal ou en representación de organizacións ou asociacións representativas da sociedade civil, se presenten ao Defensor del Pueblo. A través do Consello Asesor, esta Institución pretende establecer unha canle permanente de diálogo e cooperación coa sociedade civil e con especialistas acreditados nas cuestións de interese para o MNP español, que permita enriquecer as perspectivas coas que ha de traballar.

A composición actual do Consello Asesor, presidido polo Defensor del Pueblo, Anxo Gabilondo Pujol, é a seguinte:

• Teresa Jiménez-Becerril Barrio, adxunta primeira do Defensor del Pueblo (membro nato do Consello Asesor).
• Patricia Bárcena García, adxunta segunda do Defensor del Pueblo (membro nato do Consello Asesor).
• Luís F. Nieto Guzmán de Lázaro, Avogado en exercicio, designado a proposta do Consello Xeral da Avogacía Española (termo do seu mandato: 2025).
• María Castellano Arroyo, Catedrática emérita de Medicina Legal e Forense, designada a proposta da Organización Médica Colexial de España – Consello Xeral de Colexios Oficiais de Médicos (termo do seu mandato: 2025).
• Vicenta Esteve Biot, Psicóloga clínica e Secretaria do Colexio Oficial de Psicoloxía da Comunitat Valenciana, designada a proposta do Consello Xeral de Colexios Oficiais de Psicólogos de España (termo do seu mandato: 2023).
• Asociación Pro Dereitos Humanos de España (APDHE) na persoa de Maite Parejo Sousa, Avogada en exercicio e Vicepresidenta APDHE (termo do seu mandato: 2025).
• Luís Andrés Cucarella Galiana, Catedrático de Dereito Procesual na Universidade de Valencia (termo do seu mandato: 2025).
• Mª Dolores Galovart Carrera, Maxistrada e ex Vicevaledora do Pobo [Adxunta ao Valedor do Pobo de Galicia] (termo do seu mandato: 2023).
• Mª José García-Galán San Miguel, Maxistrada e ex membro do Comité para a Prevención da Tortura (CPT) do Consello de Europa (termo do seu mandato: 2023).
• Jesús López Medel Báscones, Avogado do Estado e ex Deputado por Cantabria e Madrid (termo do seu mandato: 2023).
• José Manuel Sánchez Saudinós, Secretario Xeral do Defensor del Pueblo, que actúa como secretario do Consello Asesor.